مقدمه و معرفی بیماری:
این بیماری با شیوع و رشد عفونت در گوش خارجی آغاز و نمایان می شود و با نام اوتیت خارجی حاد یا Acute Otitis Externa معروف است. AOE به عنوان التهاب منتشر کانال گوش خارجی نیز نامیده شده
است که علاوه بر کانال گوش ممکن است لاله ی گوش و پرده ی تمپانیک (پرده ی گوش) را نیزدرگیر کند.
اوتیت گوش خارجی حاد به عنوان یک عفونت پوستی یا زیر پوستی کانال شنوایی خارجی تعریف شده است و انواع مختلفی مثل حاد، مزمن و نکروز کننده دارد.
کانال خارجی گوش شامل دو بخش غضروفی (یک سوم بیرونی مجرا) و استخوانی (دو سوم داخلی مجرا) است. پوست بخش استخوانی آن به استخوان چسبیده اما در بخش غضروفی پوست مجرا به لایه ای از بافت همبند متصل شده است که این بافت حاوی فولیکول های مو، غدد سباسه و سرومنی است که سرومن یا جرم گوش را تولید می کنند.
این بیماری بیشتر در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می شود. باکتری هایی که بیشتر باعث بروز این بیماری می شوند گونه های سودوموناس آئروژینوزا و گونه های استافیلوکوکوس هستند.
این بیماری در نوزادان و کودکان نوپا غیر معمول است و کمتر اتفاق می افتد. اگر به بیماری های دیابت مبتلا هستید احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر است. در اوتیت خارجی حاد بیمار اغلب به صورت مزمن بیماری عمومی دارد و سیستم ایمنی وی سرکوب یا تضعیف شده است.
نشانه ها
علامت مشخصه ی اصلی اوتیت خارجی حاد درد شدید در گوش است که این درد به خاطر تحریک استخوانی (پریوستئوز) است که در زیر پوست کانال گوش خارجی قرار دارد. به طور معمول با لمس یا فشار لاله ی گوش این درد بیشتر می شود.
علاوه بر گوش درد، حساسیت به لمس، خارش، احساس گنگی در شنیدن صدا را نیز ممکن است داشته باشید. کاهش شنوایی از دیگر علائمی است که این بیماری در شما بوجود می آورد. نوع کاهش شنوایی ایجاد شده به دلیل بروز اختلال در مسیر هوایی گوش خارجی و پرده ی گوش از نوع انتقالی است. شما ممکن است یک یا چند مورد از نشانه های فوق را بعد از ابتلا تجربه کنید. ممکن است در معاینه ی مجرای گوش شما علاوه بر ورم و التهاب کانال گوش خارجی، ترشحات شفاف نیز دیده شود و هنگام کشیدن لاله ی گوش احساس درد کنید.
علل و دلایل
در کانال گوش خارجی مکانیسم هایی برای محافظت و جلوگیری از رشد باکتری ها تدارک دیده شده است. یکی از این مکانیسم ها سرومن یا جرم گوش است که در کانال گوش شما وجود دارد و اثر محافظتی برای گوش شما دارد. حال اگر به مدت طولانی در معرض درجه حرارت و رطوبت بالا و Ph قلیایی باشید، یا با استفاده ی مداوم از گوش پاک کن جرم گوش خود را پاک کنید، این مکانیسم های محافظتی اثر و کارایی خود را از دست داده و امکان رشد باکتری ها فراهم آمده و باعث ایجاد انواع مختلفی از عفونت ها می شود. علاوه بر این ها عوامل زیر نیز می توانند قابلیت حفاظتی گوش خارجی را کاهش دهند و باعث عفونت گوش خارجی حاد شوند:
1-سرومن (جرم) فشرده یا ایمپکت
2-شستشوی مکرر مجرای گوش به علت تجمع جرم
3-دستکاری مجرای گوش و خاراندن آن با وسایل غیر بهداشتی مثل خودکار و سنجاق و کلید
4-التهاب پوست گوش خارجی
5-اوتیت قارچی گوش خارجی
6-اوتیت یا التهاب گوش میانی
7-تنگی کانال گوش
8-بیماری های تضعیف کننده ی سیستم ایمنی مثل دیابت
اگر نشانه هایی از عفونت گوش خارجی را مشاهده کردید، سریعا به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید تا پزشک معاینات لازم را انجام دهد. پزشک شما پس از تاریخچه گیری از شما و بررسی شرح حال و در نظر گرفتن همه ی علل و عوامل تاثیر گذار در بیماری شما، در صورتی که تشخیص دهد که شنوایی شما هم درگیر شده است، ممکن است درخواست آزمایش های شنوایی عمومی و تکمیلی را بدهد و شما را به کلینیک های شنوایی شناسی ارجاع دهد.
تشخیص
معمولا اوتیت گوش خارجی حاد از معاینه و مشاهده ی داخل مجرای گوش تشخیص داده می شود. معاینه ی اتوسکوپی گوش خارجی و پرده ی گوش حداقل معاینات برای تشخیص می باشد. یافته های بارز و شایع در اوتیت خارجی درد ناشی از فشار بر روی تراگوس یا لاله ی گوش می باشد. علاوه بر آن کانال گوش ورم کرده است و حتی این ورم ممکن است تا انسداد کامل مجرای گوش پیش رود. ممکن است مشاهده شود که گوش رنگ پریده است که همان ورم دلیل رنگ پریدگی می باشد. یکی دیگر از نشانه های اوتیت خارجی حاد تب می باشد که البته نسبت به سایر نشانه های نام برده شده کمتر اتفاق می افتد. اوتیت خارجی حاد تب خفیفی را شامل می شود و دمای بدن بین 2 تا 4 درجه تغییر می کند و اگر دمای بدن بالاتر رفت و تب شدیدی اتفاق افتاد نشان دهنده ی عفونتی فراتر از کانال گوش است.
از دیگر راه های تشخیصی، تست های ارزیابی شنوایی می باشد تا متخصص شنوایی شناسی شنوایی شما را ارزیابی کند و با توجه به شکل و الگو و همچنین میزان کم شنوایی شما تشخیص دهد که نوع کم شنوایی شما چگونه است و آیا گوش میانی شما درگیر شده است یا خیر؟
متخصص شنوایی شناسی این کار را با آزمایش های دیاپازنی شروع می کند. آزمایش شنوایی تون خالص Pure Tone Audiometry)) که با دستگاه ادیومتر انجام می شود در ادامه ی آزمایش ها انجام می شود. در این آزمایش ابتدا با گذاشتن هدفون روی گوش های شما و سپس یک دستگاه اسیلاتور ارتعاشگر کوچک پشت گوش های شما و ارائه ی صدای هایی شبیه بوق یا سوت از شما خواسته می شود که به آن ها پاسخ دهید . با ثبت ضعیف ترین صداهای قابل شنیدن برای شما و ثبت آن ها به عنوان آستانه ی شنوایی در یک جدول، ادیوگرام بدست می آید و در حین آزمایش با هدفون از شما خواسته می شود که کلمات دو سیلابی و تک سیلابی را هم تکرار کنید.
آزمایش های گوش میانی شامل تمپانومتری و رفلکس صوتی هم برای شما انجام خواهد شد. این آزمایش ها نیاز به همکاری شما ندارد و اگر درد گوش شما اجازه بدهد انجام می شوند. در حین این آزمایش ها یک پروب نرم سیلیکونی داخل گوش شما گذاشته می شود و گذر دهی صدا از گوش میانی را ثبت می کند. در ادامه ی این آزمایش، صداهای بوق یا سوت کمی بلند تر هم ارائه می شود تا بررسی شود که رفلکس گوش شما به این صدا ها وجود دارد یا نه.
مجموعه یافته های بدست آمده از تاریخچه گیری، معاینات فیزیکی و مشاهده ی پرده ی گوش و آزمایش های شنوایی پزشک شما را در جهت تشخیص دقیق این بیماری یاری می کند و می توان درمان هدفمند و سریعی را آغاز کرد تا از عوارض آن جلوگیری شود و بیماری شما به سمت انواع مزمن آن پیش نرود.
درمان
درمان اوتیت خارجی حاد شامل پاک سازی کانال گوش، درمان های موضعی و ضد عفونی کننده و ضد میکروبی و ضد درد می باشد. مواد اسیدی کننده کانال گوش نیز ممکن است استفاده شود که البته در صورت آسیب دیده بودن پوست کانال استفاده از این مواد اسیدی ممکن است دردناک باشد. قطره های گوش اصلی ترین راه درمان اوتیت خارجی می باشد. برخی دیگر از این قطره ها حاوی استروئید های ضد التهابی هستند که به رفع خارش و تورم کمک می کنند. باید به این نکته توجه کنید که آنتی بیوتیک ها از طریق دهان پاسخ کافی به باکتری های ایجاد کننده این بیماری نمی دهند و در عوض عوارض جانبی دارند. ممکن است پس از رفع عفونت و اوتیت همچنان شنوایی شما دچار اختلال باشد و به حالت عادی بازنگشته باشد که این امر پس از چند روز به وقوع می پیوندد و شنوایی شما به سطح نرمال و طبیعی خود باز خواهد گشت. بنابر این داروهای موثر شامل قطره ی گوش حاوی آنتی بیوتیک برای مقابله با عفونت و قطره های کورتیکواستروئید ها برای کاهش خارش و التهاب است. ممکن است پزشک از پمادهایی با همین ترکیبات هم استفاده کند و داروهای خوراکی مسکن هم برای تسکین درد تجویز نماید.
پیشگیری
برای پیشگیری از این عفونت موارد زیررا مورد توجه قرار دهید:
1-از دستکاری و ورود هر گونه شئی خارجی به داخل مجرا خودداری کنید.
2-خارش گوش را جدی بگیرید و بلافاصله برای درمان آن به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
3-در مراحل ابتدایی درد گوش، به پزشک مراجعه کنید و از بکار بردن داروها و درمان های خانگی خودداری کنید.
4-اگر همیشه به خارش گوش مبتلا هستید و با وجود درمان های انجام شده ی قبلی، این خارش برطرف نشده است، موقع حمام یا شنا حتما از قالب های محافظ آب استفاده کنید تا آب و شامپو وارد گوش های شما نشود. این قالب ها توسط متخصصین شنوایی تجویز می شوند و در کلینیک های شنوایی قابل تهیه هستند. انواع ساده ای از پلاگ های آماده که در داروخانه ها و فروشگاه های وسایل شنا موجود است، برای جلوگیری از ورد آب به مجرای گوش جوابگو نخواهند بود و بعضا مواد استفاده شده در تولید آن ها استاندارد و با کیفیت نسیتند و خود باعث حساسیت پوستی و التهاب خواهند شد.
5-اگر بعد از حمام، به دلیل تنگی مجرا ی گوش، آب داخل مجرای گوش شما می ماند و برای خشک کردن آن همیشه باید از گوش پاک کن استفاده کنید، بهتر است از قالب محافظ آب استفاده کنید و بعد از حمام هم با سشوار و هوای گرم گوش خود را خشک کنید.
6-اگر مبتلا به عفونت قارچی گوش خارجی یا عفونت مترشحه ی گوش میانی هستید، درمان آن ها را جدی بگیرید.
7-برای شستشوی گوش خود حتما به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید . هرگز این کار را به پزشکان عمومی یا بهیارها نسپرید.