اوتیت میانی مزمن

مقدمه و آشنایی با بیماری

اصطلاح اوتیت مدیا به معنی وجود التهاب در گوش میانی است. فضای بین پرده‌ی گوش خارجی و گوش داخلی (که حلزون گوش و سایر اجزای گوش داخلی در آن جا قرار دارد) گوش میانی نام دارد.

گوش میانی شما به وسیله‌ی مجرای استاش به حلق متصل است. اگر به دلیل لوزه یا آلرژی، مجرای استاش نتواند عملکرد تهویه‌ای خود را انجام دهد، فضای گوش میانی شما با سروز خون که مایعی استریل است پُر می‌شود که به این حالت اوتیت سروز یا اوتیت میانی همراه با مایع گفته می‌شود. در صورتی که اوتیت سروز درمان نشود، مزمن شده و اوتیت سروز مزمن نامیده می‌شود. در هر دو حالت فوق، اگر محیط گوش میانی شما که استریل است آلوده به میکروب شود، عفونت گوش ایجاد می‌شود که می‌تواند با فشار آوردن به پرده‌ی گوش شما آن‌را پاره کند و ترشحات از گوش خارج شود. در صورت عدم درمان یا درمان ناقص، عفونت ایجاد شده ترشحات باقی می‌مانند و پرده‌ی گوش شما هم ترمیم نمی‌شود. در صورتی که پرده‌ی گوش شما بیش از 6 هفته سوراخ باشد، شما دچار اوتیت میانی مزمن (COM) شده‌اید.
معمولاً اوتیت میانی مزمن توسط باکتری‌هایی ایجاد می‌شود که از طریق لولهی استاش به گوش میانی شما مهاجرت می‌کنند یا در صورت پارگی پرده‌ی گوش شما از مجرای گوش وارد گوش میانی شما می‌شوند. گاهی اوقات عفونت ممکن است در اثر قارچ‌ها یا سایر عوامل بیماری‌زا مانند ویروس هرپس ایجاد شود. در این شرایط معمولاً یا در عملکرد سیستم ایمنی شما مشکلی وجود دارد یا در پرده‌ی گوش شما پارگی وجود دارد.
به طور کلی به دلایل زیر کودکان بیشتر در معرض عفونت‌های گوش هستند. به همین دلیل آن‌ها بیشتر در معرض اوتیت میانی مزمن هم می‌باشند. پزشکان معتقدند که کودکان به دلایل متعدد زیر بیشتر در معرض همه‌ی عفونت‌های گوش هستند:
1) اختلالات گوش میانی مثل مایع گوش، سوراخ شدن پرده‌ی گوش و اشکالات زنجیره‌ی ظریف استخوانچه‌ای.
2) نقص سیستم ایمنی.
3) آلرژی‌های درمان نشده.
4) مجاری استاش که کوتاه‌تر هستند و زاویه کمتری نسبت به بزرگسالان دارند (افقی‌تر هستند).
5) لوزه‌های سوم بزرگ شده و عفونی.
6) کودکانی که در معرض دود سیگار والدین قرار دارند.

بنابراین اوتیت میانی مزمن (COM) به عنوان یک اوتیت میانی طولانی مدت تعریف می‌شود و شامل وضعیتی است که یا پرده‌ی گوش شما به مدت زیادی ( بیش از 6 هفته) است که سوراخ است و ترمیم نشده است و یا در گوش شما عفونت گوش میانی مقاوم به درمان و تکرار پذیر وجود دارد. اوتیت میانی مزمن ممکن است با تخلیه عفونت و چرک از مجرای گوش خارجی، خوردگی زنجیره‌ی استخوانچه‌ای گوش میانی، تورم مزمن مخاط گوش میانی، ماستوئیدیت یا التهاب ماستوئید (زائده‌ی برجسته‌ی استخوانی پشت گوش که مرتبط با فضای گوش میانی است)، بافت جوانه‌ای در گوش میانی و کلستاتوما همراه باشد.

نشانه‌ها:

اگر شما دچار اوتیت میانی مزمن ناشی از یک سوراخ دائمی در پرده‌ی گوش شده باشید ممکن است سال‌ها جز کم‌شنوایی ملایم نشانه دیگری نداشته باشید. گاهی ممکن است کمی درد و یا ناراحتی در گوش احساس کنید. وقتی که گوش عفونی شود، ترشح از گوش و کم‌شنوایی بیشتر خود را نشان می‌دهد.
علائمی که می‌تواند نشان وضعیت‌های وخیم‌تر در گوش شما باشد و رسیدگی سریع‌تری را بخواهد شامل موارد زیر است:
1) درد شدید، خستگی و ضعف حرکات صورتی (آسیب به عصب صورتی)
2) تورم، حساس شدن و قرمزی پشت گوش که می‌تواند نشانه گسترش عفونت به استخوان ماستوئید (پستانی) باشد.
3) تب، سردرد،گیجی و تشنج.

تشخیص

اوتیت مدیا معمولاً با ترکیبی از علائم (درد گوش و کاهش شنوایی) و مشاهده‌ی مستقیم پرده‌ی گوش شما (با استفاده از اتوسکوپ یا ویدئو اتوسکوپ) که سوراخ است و ممکن است مایعات و چرک در پشت آن تجمع یافته باشد تشخیص داده می‌شود. بوی خیلی بد ترشحات از شاخصه‌های این بیماریست. گاهی ممکن است که شما تب نیز داشته باشید.
پزشک متخصص گوش و حلق و بینی ممکن است، تاریخچه‌ای از ابتلا به بیماری‌ها و عفونت‌های گوش و درمان‌ها و جراحی‌های گوش را از شما بخواهد و ممکن است در خصوص نوع، طول زمان مصرف و دوز داروهایی که برای بیماری گوش خود مصرف کرده‌اید را سوال کند. او ممکن است برای بررسی وضعیت پرده‌ی گوش شما با استفاده از اتوسکوپ یا ویدیو اتوسکوپ داخل مجرای گوش را نگاه کند. همچنین ممکن است لازم بداند که جهت بررسی کلستاتوما یا ماستوئیدیت، آزمایش‌های عکس‌برداری، سی‌تی‌اسکن یا ام‌ آر آی و آزمایش‌های سنجش شنوایی را انجام دهید.
شنوایی در اوتیت میانی مزمن به طور کلی در یک الگویی به نام الگوی کاهش شنوایی انتقالی به میزان متوسطی حدود 20 تا 70 دسی‌بل کاهش می‌یابد.

معمولا اوتیت میانی مزمن به سه شکل دیده می‌شود:
1- اوتیت میانی مزمن غیر عفونی: پرده‌ی گوش شما سوراخ است ولی عفونت یا ترشحی در گوش میانی وجود ندارد . این وضعیت می‌تواند برای سال‌ها ثابت بماند و گوش شما عفونت نکند. تنها یک جراحی برای ترمیم این سوراخ لازم است تا شنوایی شما بهبود یابد و از عفونت گوش در آینده جلوگیری شود.

2- اوتیت میانی مزمن ترشحی(چرکی) که پرده‌ی گوش شما سوراخ است و ترشح بد بو با رنگ تیره از مجرای گوش شما خارج می‌شود.

3- اوتیت میانی مزمن با کلستاتوما. وجود پارگی مزمن در گوش شما می‌تواند باعث ایجاد کلستاتوما شود. کلستاتوما رشد غیر متعارف و شبیه تومور در گوش میانی است که از دبریس و سلول‌های پوستی در گوش شما ایجاد می‌شود. کلستاتوما می‌تواند بدون وجود سوراخ در پرده‌ی گوش شما هم ایجاد شود که علت آن می‌تواند انسداد مادرزادی شیپور استاش باشد (در این موارد کلستاتومای مادرزادی مشاهده می‌شود). علت دقیق ایجاد کلستاتوما در موارد سالم بودن پرده در بسیاری از موارد نامشخص است. کلستاتوما می‌تواند عفونی شود و ترشح عفونی از گوش شما را موجب شود. کلستاتوما توانایی خورندگی و اضمحلال بافت‌های مجاور اعم از مخاط، بافت عصبی و استخوانی گوش شما را دارد و می‌تواند سیستم استخوانچه‌های گوش میانی و عصب هفتم را هم درگیر کند و شما دچار فلج صورت شوید. امکان خوردگی دیواره استخوانی بین گوش و مغز شما و ایجاد آبسه‌ی مغزی و منزیت یا آنسفالیت هم در موارد خیلی پیشرفته ممکن می باشد.
انواع دوم و سوم اوتیت مزمن میانی این امکان را دارند که با خاصیت خورندگی خود در نواحی دریچه‌های بیضی و گرد، عوامل میکروبی را وارد گوش داخلی یا سیستم تعادلی کرده و با درگیری آنها لابیرنتیت (عفونت لابیرنت گوش داخلی) ایجاد کرده و کم‌شنوایی یا ناشنوایی و مشکلات تعادلی و سرگیجه را در شما ایجاد کنند .

درمان

اهداف درمان اوتیت میانی مزمن شامل موارد زیر است:
1) برطرف کردن عفونت.
2) کم‌کردن و یا برطرف کردن ترشح از گوش.
3) تسکین درد.
4) ترمیم کردن پرده‌ی گوش.
5) جلوگیری از تکرار عفونت.

اقدامات درمانی بسته به وضعیت شما شامل تخلیه ی ترشحات، دارو درمانی و یا جراحی است.
خارج کردن ترشحات با ساکشن: ممکن است پزشک لازم بداند که ترشحات گوش شما را ساکشن کند. با ساکشن کردن ترشحات و درمان دارویی در بسیاری از موارد گوش خشک می‌شود، مگر اینکه کلستاتوما وجود داشته باشد. در موارد وجود کلستاتوما، گوش مجدد عفونی خواهد شد، مگر اینکه با جراحی کلستاتوم برداشته شود.

دارو

درمان ممکن است به صورت موضعی و قطره‌ی گوش و یا همراه با داروی خوراکی باشد. برای تسکین درد شما پزشک ممکن است مسکن تجویز کند. داروی معمول برای درمان عفونت گوش آنتی‌بیوتیک می‌باشد که بسته به مقدار عفونت و شرایط شما ممکن است متفاوت تجویز شود. کورتیکو استروئید‌ها از جمله داروهایی هستند که پزشک ممکن است برای درمان دارویی اوتیت میانی مزمن تجویز کند.
گاهی در مواردی که پرده‌ی گوش شما سوراخ است و پشت پرده ترشح وجود دارد، پزشک با درمان دارویی، به‌دنبال این است که عفونت گوش شما را درمان کرده و با خشک کردن گوش، آن‌را برای عمل ترمیم پرده‌ی گوش (تمپانو پلاستی) آماده کند.
این که به‌دنبال درمان دارویی علائم چه مدت به طول می‌انجامند، در افراد مختلف متفاوت است. درمان آنتی‌بیوتیک عفونت در برخی موارد اوتیت مزمن میانی موجب می‌شود که به سرعت ترشح گوش برطرف شود ولی گاهی علی رغم استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها ترشح ادامه پیدا می‌کند که در چنین مواردی تنها راه درمان، جراحی است که طی آن ترشحات و مخاط عفونی و بافت‌های ناسالم از گوش و حفره ماستوئید حذف می‌شوند.
در موارد عفونت پیشرفته و در گیر شدن ماستویید (ماستوییدیت)، آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی و حتی درمان دارویی همراه با بستری در بیمارستان انجام می‌شود.

عمل جراحي: اگر عفونت گوش میانی شما به معالجه پاسخ ندهد یا شما مکررا عفونت‌های گوش را تجربه کنید، ممکن است پزشک جراحی را توصیه کند. در مورد نوع اول اوتیت مزمن میانی (اوتیت مزمن میانی غیر عفونی) جراحی تمپانو پلاستی انجام می‌شود که در آن با گذاشتن یک گرفت، سوراخ پرده ترمیم می‌شود.
در نوع اوتیت میانی ترشحی ابتدا درمان دارویی با دوز بالا برای کم کردن عفونت گوش شما انجام می شود . در این نوع از اوتیت مزمن میانی چون علاوه بر گوش میانی، فضای زائده‌ی پستانی (ماستویید) هم پر از عفونت شده است، باید از طریق جراحی تمام فضای گوش میانی از ترشحات و مخاط‌های عفونی و دبریس تخلیه شود و فضای ماستویید هم تراشیده و تخلیه شود. در این نوع از جراحی گاهی لازم است سوراخ گوش گشاد شود و دیواره‌ی خلفی مجرای گوش برداشته شود (جراحی تمپانو ماستوییدکتومی).
در اوتیت میانی مزمن همراه با کلستاتوما نیز تقریبا شرایط مشابه اوتیت نوع دوم است با این تفاوت که کار حساس‌تر است و به علت خوردگی بافت‌های گوش میانی و امکان آسیب‌پذیری عصب صورتی جراحی دقیق‌تری انجام می‌شود و باید تمام بافت کلستاتوما تخلیه شود.

پیشگیری

یکی از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از ابتلا به اوتیت مزمن میانی این است که هرگونه عفونت گوش به سرعت و کامل درمان شود.
اگر کودک شما دچار اختلالات مزمن شیپور استاش است ممکن است که نیاز به جراحی برای نصب لوله‌ی خاص تهویه‌ی گوش (به نام Ventilation Tube یا Tympanostomy Tube) داشته باشد که پزشک آن را به شما توصیه خواهد کرد.
وقتی که با درمان دارویی ترشح گوش خشک شد، به یک جراحی برای ترمیم پرده نیاز است که امکان عفونت‌های بعدی حذف شود.
در نظر داشته باشید که در صورتی که علائم زیر در شما یا کودکتان وجود داشت به سرعت به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه نمایید: ترشح تیره و بدبو از گوش، تب، گوش درد دائمی یا شدید، قرمزی و تورم و حساس شدن پشت گوش، منگی، سردرد، گیجی، ضعف عضلات صورت، تشنج.